سگ ( dog ) یا سگ اهلی ( نام علمی : Canis lupus familiaris ) زیرگونه اهلی گرگ‌ها و پستانداری از زیرراسته‌ی سگ‌سانیان است . سگ نخستین جانوری است که به دست انسان اهلی شد . سگ‌ها از گوناگون‌ترین جانوران زمین هستند که میراث چند هزار سال مداخله انسان در روند جفت‌گیری و پرورش این جانور است .
سگ‌ها نقش‌های گوناگونی در جوامع انسانی بر عهده گرفته‌اند و انسان‌ها از آنها برای شکار ، گله‌داری ، بارکشی ، محافظت ، کمک به پلیس و نیروهای مسلح ، همراهی و همدمی و کمک به اشخاص دچار ناتوانی استفاده می‌کنند . سگ‌ها صدها نژاد گوناگون دارند که بیشتر آنها در چند صد سال اخیر به وسیله اصلاح نژادی توسط انسان‌ها ایجاد شده‌اند .
انسان‌ها از طریق تولید نسل از سگ‌های دارای صفات جسمی و رفتاری مخصوص برای انجام کارهای خاص استفاده می‌کنند که باعث ایجاد نژادهای متفاوتی از سگ‌ها شده‌اند که تفاوت‌های ظاهری قابل توجهی با یکدیگر دارند .
بلندی قد انواع سگ از سطح زمین تا بین دو کتف از حدود ۱۵ سانتی‌متر در نژاد چی‌واوا تا حدود ۷۶ سانتی‌متر در تازی ایرلندی تفاوت دارد . رنگ آنها نیز از سفید تا سیاه و از قهوه‌ای تیره تا روشن با طرح‌های مختلفی متغیر است . بلندی موی آنها نیز از بسیار کوتاه تا چند سانتی‌متر و موی زبر تا پشم صاف ، فِر یا نرم متفاوت است .
تاریخچه
پرتره کارل پنجم به همراه سگ اثر تیسین
سگ نوع اهلی گرگ خاکستری است اما زمان و محل دقیق اهلی شدن آن مشخص نیست. بررسی ژنتیکی در سال ۲۰۱۴ ( میلادی ) نشان داده که تبار سگ‌ها ۲۷ تا ۴۰ هزار سال پیش از گرگ خاکستری جدا شده است . اما اهلی شدن آنها در آن زمان اتفاق نیفتاده چون هیچ‌یک از جمعیت‌های امروزی گرگ خاکستری ، نیای مستقیم سگ‌ها نیستند .
این به معنی آن است که نسل سگ‌ها به جمعیتی از گرگ‌ها می‌رسد که نسل نوع وحشی آنها اکنون منقرض شده‌است . زمان آغاز اهلی شدن سگ حدود ۱۱ تا ۱۶ هزار سال پیش و پیش از آغاز دوران کشاورزی و دامپروری در اروپا است .
در نتیجه با مدارک باستان‌شناسی که نشان می‌دهند اهلی شدن سگ‌ها در جوامع شکارچی-گردآورنده انجام شده سازگار است . البته فسیل‌هایی از سگ‌سانان شبیه به سگ به قدمت ۳۳ هزار سال در سیبری پیدا شده‌اند . اما مشخص نیست آیا این فسیل‌ها نیاکان سگ‌های امروزی هستند یا نشان‌دهنده تلاش‌های ناموفقی برای اهلی‌سازی یا گرگ‌هایی هستند که شباهت ساختاری به سگ‌های امروزی داشته‌اند .
محل جغرافیایی اجداد سگ‌های امروزی هم نامشخص است . مدارک متفاوتی از جنوب شرق آسیا ، خاور میانه و اروپا حمایت می‌کنند .
ریشه‌شناسی نام
فریدون جنیدی درباره ریشه نام سگ می‌نویسد : سگ از ریشه « سْوَن » ( به انگلیسی : svan ) اوستایی است که در اوستا بگونه‌های « سْپَن » ، « سْپانَ » ، « سْپَکَ » آمده است ، که همه از ریشهٔ « اَس » ( شتاب ، تندی و تیزی ) اوستایی برآمده اند . این واژه در برخی زبان‌های ایرانی چون تالشی بگونه « اِسپَ » درآمد ، و بگونه « سْوَ » دگرگون گردید ، و بعدها با دگرگون شدن « و » به « گ » بگونه سگ در زبان فارسی درآمد .
سگ در فرهنگ ایران
از سگ به عنوان موجودات نزدیک به انسان ، نخستین بار در اسطوره ایرانی کیومرث یاد شده است ، در این اسطوره ، هورا مزدا نخستین انسان یعنی کیومرث را به همراه یک سگ و یک گاو و یک پرنده ، آفرید .
در کتاب ارداویراف‌نامه ( متعلق به دوره ساسانی ) ، ارداویراف ، موبد ساسانی در هنگام بازدید از دوزخ متوجه پاهایی می‌شود که در دوزخ هستند ولی صاحب آن پاها در بهشت است ، به او گفته می‌شود که این پاها ، سگ‌ها را لگد زده‌اند .
شاهنامه فردوسی به داستان ممنوعیت نگهداری سگ و گربه در خانه‌های شهری ، در دوران خسروپرویز اشاره می‌کند که با اجرای نمایش « گربه رقصانی » و خندیدن خسروپرویز ، ممنوعیت لغو می‌شود . سگ در فرهنگ ایران دارای قداست فراوان و دور کننده دیو است و در وندیداد که کتاب قانون ایرانیان دوره ساسانی بود چنین آمده
هر کس سگ گله ، سگ خانگی یا سگ ولگرد یا سگ پرورده ( شکاری ) را بزند و بکشد ، روان او هنگام رفتن به جهان دیگر ، با شیونی بلندتر از شیون گوسفندی که گرگی در جنگلی بزرگ بدو شبیخون زده باشد ، پرواز کند و … سگ نگهبان چینودپل در برابر زوزه و شبیخون دیوان ، به وی یاری نرساند
و مجازات حکومت ایران در دوره ساسانی برای کشتن سگ ، هزار و ششصد تازیانه بعلاوه جبران خسارات ناشی از نبود حیوان بود .
احترام به سگ در ایران باستان به حدی بود که در وندیداد حتی برای افرادی که به سگان خوراک بد بدهند نیز ، مجازات تازیانه در نظر گرفته شده بود و حتی توصیه شده است که مالک سگ هار بایستی به درمان آن بکوشد
دوران زندگی و طول عمر
توله سگ تازه زاده شده در مدت کوتاهی به یک سگ بالغ تبدیل می‌شود. طول عمر یک حیوان به فاکتورهای مختلفی از جمله محیط، نژاد، سلامتی، بهداشت، تحرک، و تغذیه بستگی دارد. نژادهایی مانند اشپیتز و فکس تریر مدت طولانی یعنی ۱۸ تا ۲۰ سال عمر می‌کنند و نژادهایی مانند باکسر و ژرمن شپرد طول عمری تا ۱۲ یا ۱۳ سالگی دارند .
سگ‌ها در سن ۳ تا ۵ سالگی کاملاً بالغ شده و فعال‌ترین دوران زندگیشان را در این سنین می‌گذرانند . از سن ۷، ۸ سالگی کم‌کم حالت افتادگی و کاهش فعالیت در آنها دیده می‌شود .
سگ‌هایی که به این سن رسیده‌اند محیطی راحت و آرام را برای خود ترجیح می‌دهند و بیشتر آنها در این دوران در حال خواب و استراحت هستند و به‌خصوص در زمستان ساعت‌ها در محیط‌های گرمی چون کنار رادیاتور استراحت کرده یا می‌خوابند . سگ‌های پیر ، دچار کاهش حس شنوایی ویا حتی ناشنوایی می‌شوند .
بیشتر آنها دچار آب‌مروارید ، ریزش دندان‌ها ( که باعث سختی در جویدن خوراک می‌شود ) و بزرگی پروستات ( که باعث اِشکال در دفع ادرار می‌شود ) شده و ممکن است ویژگی‌های رفتاری آنها تغییر کند . نسبت به گذشته بیشتر لجاجت می‌کنند و نسبت به عادت‌های روزانه خود بیشتر وابستگی نشان می‌دهند .
چشم
چشم سگ‌ها برای جلب نظر انسان ، فرگشت یافته‌است . در طول هزاران سال ، در اطراف چشمان سگ‌ها ماهیچه کوچکی پدید آمده که حالتی کودکانه و جذاب به سگ می‌دهد تا برای انسان جذاب باشد و واکنش مادرانه او را برانگیزد . این ماهیچه به ابروهای سگ حالتی « بیانگر » می‌دهد که برای انسان ، توهم ارتباط انسانی به وجود می‌آورد .
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.